Η κρίσιμη ισορροπία μεταξύ ψηφιακής επανάστασης και δημοκρατίας
Η περίπτωση της Ελλάδας: Παρελθόν, παρόν, μέλλον
Οι νέες τεχνολογίες και ο ψηφιακός μετασχηματισμός αναβαθμίζουν την πρόσβαση των πολιτών στην πληροφορία και στην αλληλεπίδραση με την κοινωνία, την πολιτεία και τις επιχειρήσεις. Την ίδια στιγμή, η ψηφιακή επανάσταση αυξάνει τους κινδύνους που σχετίζονται με την παραπληροφόρηση και την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Σε αυτή την κρίσιμη ισορροπία μεταξύ των ευκαιριών και των απειλών για τη δημοκρατία από την ψηφιακή επανάσταση επικεντρώθηκαν οι πλέον αρμόδιοι και ειδικοί στο πλαίσιο του Athens Democracy Forum που διοργανώνεται σε συνεργασία με τους New York Times.
Η συζήτηση ξεκίνησε με την ψηφιακή επανάσταση της Ελλάδας, ως case study, ψηφιακού μετασχηματισμού και εκδημοκρατισμού. Ο Γενικός Γραμματέας Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Απλούστευσης Διαδικασιών, κ. Λεωνίδας Χριστόπουλος, ανέφερε ότι η χώρα κατάφερε σε δύο χρόνια να μειώσει την απόσταση από τις υπόλοιπες χώρες στην Ε.Ε., να καινοτομήσει και να απλοποιήσει διαδικασίες. Η επιτυχία αυτή στηρίχθηκε σε τρεις πυλώνες: ταχύτατη υλοποίησης, σκέψη “out of the box” και καινοτόμα ψηφιακά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν στον εμβολιασμό, όπως για παράδειγμα, τα SMS, και η κωδικοποίηση και ενσωμάτωση της σχετικής νομοθεσίας σε ένα πλαίσιο. Όπως, εξήγησε, το κλειδί της επιτυχίας ήταν η πολιτική βούληση για τον ψηφιακό μετασχηματισμό, η οποία έγινε σαφής από τον πρωθυπουργό, με στόχο να αυξηθεί η αλληλεπίδραση του πολίτη, με την πολιτεία και τη δημόσια διοίκηση, κάνοντας την καθημερινότητα ευκολότερη. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε “η απλοποίηση αποτελεί μορφή εκδημοκρατισμού”. Πλέον η ψηφιοποίηση του Δημοσίου αποτελεί τάση και δεν έχει γυρισμό, αναφέροντας ενδεικτικά ότι οι 8,8 εκατ. συναλλαγές πολιτών με τη δημόσια διοίκηση του 2019, σήμερα έχουν ξεπεράσει τις 150 εκατ. συναλλαγές και σύντομα θα ανέλθουν άνω των 300 εκατ. Επίσης, το Gov.gr από 501 ψηφιακές υπηρεσίες, σήμερα προσφέρει 1.259.
Στο κρίσιμο ζήτημα της εμπιστοσύνης των πολιτών για τα προσωπικά του δεδομένα εστίασε ο οικονομολόγος και αντιπρόεδρος του Democracy & Culture Foundation, κ. Αντώνης Κεφαλάς. Από στοιχεία ποιοτικής έρευνας που παρουσίασε ο κ. Κεφαλάς προέκυψε ότι οι Έλληνες εμπιστεύονται περισσότερο το κράτος για τα προσωπικά τους δεδομένα, ενώ ανέδειξε την ανάγκη για συγκεκριμένες πρωτοβουλίες με στόχο την ψηφιακή εκπαίδευση, την προστασία των προσωπικών δεδομένων, τον σχεδιασμό των ιστοσελίδων υπουργείων, ακολουθώντας συγκεκριμένη δομή, ώστε να διευκολύνεται η περιήγηση των πολιτών, αλλά η θεσμοθέτηση ενός υπεύθυνου προσώπου, στο οποίο μπορούν οι πολίτες να απευθύνονται για θέματα ψηφιακού μετασχηματισμού.
Η Marietje Schaake, International Policy Director, Cyber Policy Center and International Policy Fellow, Institute for Human-Centered Artificial Intelligence, Stanford University, σε συζήτηση με τον Γενικό Γραμματέα Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Απλούστευσης Διαδικασιών, την οποία συντόνισε ο Steven Erlanger, Chief Diplomatic Correspondent, Europe, The New York Times ανέδειξε τη λεπτή γραμμή μεταξύ της ψηφιοποίησης και της ανάγκης για εκσυχρονισμό της νομοθεσίας, η οποία να κινείται προς την κατεύθυνση της προστασίας των πολιτών και όχι στον περιορισμό της τεχνολογικής εξέλιξης ή στην πρόσβαση της κοινωνίας στην πληροφορία. Ωστόσο, όπως υπογράμμισε, η συζήτηση στο θέμα των κανονιστικών πλαισίων αποτελεί από μόνη της μια δημοκρατική διαδικασία.
Το ζήτημα του κόστους στην πρόσβαση στην τεχνολογία και την πληροφορία από περιοριστικά ρυθμιστικά πλαίσια υπογράμμισε η Nanna-Louise Linde, Area Lead, Corporate, External and Legal Affairs, Microsoft Central and Eastern Europe. Πρότεινε ότι οι κανόνες θα πρέπει να βάζουν στον κέντρο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του, σε σχέση με την εξέλιξη της τεχνολογίας.
Για την επανάσταση που φέρνει η τεχνολογία 5G μέσω της κινητής τηλεφωνίας σε όλες τους τομείς της κοινωνίας και της οικονομίας μίλησε η κυρία Βίκυ Κολοβού, Marketing Director, Digital Giraffes, επισημαίνοντας ότι θα πρέπει να ενταθεί η προσπάθεια σε θέματα ενημέρωσης, σε ό,τι αφορά στην τεχνολογία αυτή καθ’ αυτή, τόσο για τη χρήση της, τη χρησιμότητά της, αλλά και τις ανησυχίες για επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Με την κ. Κολοβού συμφώνησε ο κ. Ulf Pehrsson, Head of Government and Industry Relations, Ericsson, ο οποίος σημείωσε ότι η Ευρώπη γενικότερα είναι πίσω σε σχέση με τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία σε θέματα που σχετίζονται με την τεχνολογία 5G.
Δύσκολη είναι η αντιμετώπιση των fake news και της παραπληροφόρησης που αναπτύσσονται μέσα από τις πλατφόρμες και τα κοινωνικά δίκτυα, σύμφωνα με τους, Anthony Silberfeld, Director, Transatlantic Relations, Bertelsmann Foundation, Kim Conniff Taber, Editorial Director, Democracy & Culture Foundation, και Mete Coban, Founder and Chief Executive, My Life My Say. Από τη μία πλευρά δίνουν πρόσβαση σε περισσότερο περιεχόμενο και από την άλλη τα fake news “ταξιδεύουν” γρηγορότερα κατά έξι φορές σε σχέση με τα πραγματικά δεδομένα. Η λύση της παρακολούθησης του περιεχομένου μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα περιορισμού στην ελευθερία του λόγους. Για το λόγο αυτό, προτείνεται να βρεθεί μία λύση που να προσφέρει κίνητρα για πραγματικό και ποιοτικό περιεχόμενο και αντικίνητρα για την παραπληροφόρηση.
